Waarom toekomstgericht begeleiden?
Als jeugdhulpverlener wil je jongeren zo goed mogelijk begeleiden. Maar wat gebeurt er als ze 18 worden? Veel jongeren vallen dan tussen wal en schip of hebben het gevoel dat hun doelen er niet meer toe doen. De ondersteuning stopt, terwijl zij nog niet de vaardigheden, middelen of stabiliteit hebben om het zelf te redden. Sommigen lopen echt vast en komen zelfs terecht in de dak- en thuislozenopvang.
Daar komt bij dat jongeren in deze fase van hun leven meer rechten krijgen en belangrijke keuzes maken over school, werk, wonen en relaties. Tegelijkertijd zijn hun hersenen nog volop in ontwikkeling, waardoor ze risico’s en gevolgen van keuzes soms moeilijk kunnen overzien.
Dit vraagt om een samenhangende aanpak waarbij jongeren tijdig en continu begeleid worden. Bij Levvel noemen we dat toekomstgericht begeleiden. Zo zorgen we dat jongeren ook na 18 jaar ondersteund blijven en dat ze de vaardigheden en zekerheid krijgen die nodig zijn voor een stabiele overgang naar volwassenheid.
Het onderzoek ‘Ondersteuning op weg naar volwassenheid’ van het Nederlands Jeugdinstituut (NJi) bevestigt dat deze ondersteuning essentieel is. Ook sluit de aanpak aan bij de richtlijn Toekomstgericht werken van het NJi. Die biedt zorgprofessionals praktische handvatten om jongeren in deze fase effectief te begeleiden. De richtlijn wordt eind 2025 gepubliceerd.
Hoe werkt toekomstgericht begeleiden?
Bij toekomstgericht begeleiden staat de jongere centraal: zijn of haar leefwereld, wensen en doelen vormen het uitgangspunt. De begeleiding is maatwerk en geeft de jongere regie (terug) over het eigen leven. Naast het werken aan een stevige basis op de Big5 (Support, Wonen, School & Werk, Inkomen en Welzijn) richt de aanpak zich op het organiseren van duurzame steun en een betrouwbaar vangnet.
De professional staat naast de jongere en sluit aan bij diens tempo, wensen en veerkracht. Samen met het netwerk van de jongere wordt gewerkt aan activatie, bewustwording en het versterken van het supportnetwerk. De begeleiding stopt pas als er voldoende stabiliteit is op de Big5 of als een andere partij in het volwassendomein de zorg overneemt. Belangrijk is dat er altijd een warme overdracht is voor na het 18e jaar.
De 4 bouwstenen van toekomstgericht begeleiden
1. De stem van de jongere
Dromen en wensen van de jongeren vormen het vertrekpunt van de begeleiding. Samen met onder het NJi, Movisie en ExpEx bracht Levvel in kaart wat jongeren hierbij belangrijk vinden. Dit resulteerde in 10 kwaliteitspunten, gebaseerd op de Big5.
Bekijk de video waarin jongeren zelf vertellen wat zij nodig hebben.
2. De Big5: stevige basis voor zelfstandigheid
Support, Wonen, School & Werk, Inkomen en Welzijn: deze vijf domeinen vormen de kern van toekomstgericht begeleiden. Opgroeien is vallen en opstaan en de Big5 helpen jongeren bouwen aan een stabiele toekomst. Jongeren hebben tijd nodig om te leren verantwoordelijkheid te nemen en zelfstandig te worden. Het is belangrijk dat zij zelf keuzes maken, terwijl de begeleider er steeds naast blijft staan en begeleidt waar nodig. Dit stopt pas wanneer de Big5 op orde is, of als er een warme overdracht is naar een volgende hulpverlener.
Meer over de Big5 en het pamflet
3. Het toekomstplan: kompas voor begeleiding
Binnen het toekomstgericht begeleiden helpt het toekomstplan jongeren grip te krijgen op hun leven. Het omvat:
- Regie en inspraak
- Inzicht in de Big5
- Praktische voorbereidingen op de veranderingen na hun 18e verjaardag
Het plan groeit mee en wordt gemaakt mét de jongere én diens netwerk. Zo werk je samen aan haalbare doelen, zoals woonruimte of begeleiding. Als hulpverlener help je hen nadenken over vragen als: ‘Wie ben ik? Wat wil ik bereiken? En wie en wat kan mij daarbij helpen?’
Vanaf het begin betrek je belangrijke volwassenen bij het maken van het toekomstplan. Samen met alle betrokkenen wordt gekeken naar wat nodig is om het plan te realiseren, wie wat kan doen en in welke stappen. Zoals het organiseren van passende woonruimte en ondersteuning.
4. Overgang: doorgaande lijnen van zorg
Rond de 18e verjaardag verandert er veel voor jongeren. Daarom is het belangrijk om op tijd samen vooruit te kijken. Wat is er nodig om straks, na hun 18e, goed verder te kunnen? Met toekomstgericht begeleiden zorgen we voor een soepele overgang van de Jeugdwet naar volwassen ondersteuning, met doorgaande lijnen van zorg én naar meer zelfstandigheid. Dat zorgt voor continuïteit op verschillende belangrijke gebieden:
- Benadering: we behouden een consistente werkwijze waarin de jongere centraal staat.
- Bejegening: we blijven werken vanuit vertrouwen, relatie en een pedagogische systeemgerichte blik.
- Wonen: een verhuizing naar nieuwe woonplek vindt plaats op een moment dat logisch en passend is voor de jongere.
- Begeleiding: de overgang naar een nieuwe hulpverlener verloopt geleidelijk, met tijd om een vertrouwensband op te bouwen.
- Behandeling: de vertrouwde behandelaar blijft enige tijd betrokken totdat de behandeling goed kan worden afgesloten of met vertrouwen is overgedragen.
Wat het oplevert: basis voor bestaanszekerheid
De ervaring leert dat jongeren zich meer verantwoordelijk voelen wanneer zij regie krijgen over hun toekomst en mogen bepalen wie belangrijk is in hun proces. Door aandacht te besteden aan hun kwaliteiten en hen een stem te geven, sluit je aan bij hun beleving. Dit versterkt hun bestaanszekerheid en vermindert stress.
Innovatie en onderzoek binnen Levvel
Bij Levvel staat de ontwikkeling van toekomstgericht begeleiden nooit stil. We investeren continu in onderzoek en innovatie om deze begeleiding te verbeteren en aan te passen aan de veranderende behoeften van jongeren. Zo deed Sjors Kieft, gedragswetenschapper en orthopedagoog bij Levvel, onderzoek naar de effectiviteit van de Big5-aanpak.
Meer leren over toekomstgericht begeleiden?
Wil je als professional jongeren goed begeleiden naar zelfstandigheid? In een training leer je hoe je dat aanpakt:
Lees meer over de Training Toekomstgericht begeleiden van Levvel
