Werken met gezinnen en kinderen uit verschillende culturen is dagelijkse praktijk in de jeugdhulp. Alleen open vragen stellen en respect tonen is vaak niet genoeg; onbewuste voorkeuren en groepsmechanismen spelen een grotere rol dan we denken. In het Tijdschrift voor Orthopedagogiek legt Licheng Chao, gz-psycholoog bij Levvel, uit hoe je met culturele bescheidenheid, kruispuntdenken en zelfreflectie écht kunt aansluiten bij de ander.
Kijken met een open blik
Intercultureel werken gaat over kijken, denken en doen. Je houdt rekening met culturele verschillen én je bent je bewust van je eigen achtergrond. Niet om mensen in hokjes te stoppen, maar juist om aan te sluiten bij wie iemand is.
Handvatten voor intercultureel werken:
- Culturele bescheidenheid: wees nieuwsgierig en blijf jezelf bevragen.
- Kruispuntdenken: je ervaart identiteiten als gelaagd en veranderlijk: iemand is altijd meerdere dingen tegelijk, in meer of mindere mate, het is nooit vastomlijnd.
- Bewustwording van ‘doxa’: herken en bevraag de vaak onbewuste normen en vanzelfsprekendheden die diversiteit kunnen beperken. dat opent ruimte voor andere perspectieven.
Zo leer je niet alleen de ander beter begrijpen, maar ook jezelf. En dat is nodig. Want pas als je weet waar jouw referentiekader begint, kun je echt openstaan voor dat van een ander.
Bewust intercultureel werken
Intercultureel werken betekent dat je extra bewust kijkt naar hoe je communiceert. Wat voor jou eerlijk is - zeggen wat je denkt - kan voor een ander juist kwetsend zijn. In sommige culturen draait communicatie meer om de relatie dan om de boodschap. Indirecte communicatie is daar gebruikelijk. Goed aansluiten vraagt dus om gevoeligheid én flexibiliteit.
Ook is het belangrijk om oog te hebben voor hoe families en systemen georganiseerd zijn. Waar in veel westerse hulpverlening het kind en het kerngezin centraal staan, gaat het in groepsgerichte culturen vaak om het grotere geheel: meerdere generaties, meerdere opvoeders en gezamenlijk gedragen besluiten. Het apart uitnodigen van een ouder voor een gesprek over ‘wat u belangrijk vindt’, kan dan juist onveilig of ongepast voelen.
Stel jezelf daarom vragen als: waar kom ik vandaan? Wat neem ik mee? Wanneer voel ik weerstand? Dat helpt je om niet alleen jezelf beter te begrijpen, maar ook waarom sommige situaties je raken. Tools zoals een genogram of levenslijn helpen daarbij: ze maken zichtbaar hoe overtuigingen en patronen van generatie op generatie worden doorgegeven.
Meer weten?
Intercultureel werken is geen methode, maar een houding die in alle hulpvormen waardevol is. In het uitgebreide artikel ‘Intercultureel werken’ gaat Licheng Chao hier dieper op in. Ze deelt inzichten, achtergronden en oefeningen om je bewustzijn te vergroten. Met als doel: je aanpak beter afstemmen op de ander, zonder jezelf kwijt te raken. Meer ik, meer wij.
Lees het volledige artikel in het Tijdschrift voor Orthopedagogiek: