Steeds weer een nieuw huis, steeds weer opnieuw je plek vinden, zonder dat je stem daarin lijkt te tellen. Het doet iets met een pleegkind. Wat als je keer op keer ervaart dat jouw mening er niet toe doet? In een artikel in Thuismakers onderstrepen Dwayne en zijn pleegouders, Irma Hein (Levvel) en Sterre van de Heyden (Amsterdam UMC) de onmisbare noodzaak om écht te luisteren naar pleegkinderen.
Vertrouwen als basis
Een pleegkind moet de waarheid durven en kunnen vertellen, zonder angst om zijn plek in een gezin te verliezen. Vertrouwen is de basis voor een veilige band. Het niet betrekken van pleegkinderen bij beslissingen kan diepgaande gevolgen hebben.
Sterre van der Heyden, onderzoeker bij Amsterdam UMC, ziet die gevolgen: "Als je leert je stem te laten horen, kun je later als volwassene beter voor jezelf opkomen. Maar als een kind steeds wordt genegeerd, kan het stoppen met participeren, omdat het heeft geleerd dat het toch geen zin heeft. Vertrouwen en een gevoel van veiligheid zijn dan moeilijk te herstellen."
Nooit te laat om te gaan luisteren
Kinder- en jeugdpsychiater Irma Hein van Levvel herkent dit: "Pleegkinderen hebben vaak ingrijpende gebeurtenissen meegemaakt waarin zij niet gehoord werden. Er zijn veel beslissingen óver hen genomen, en dan word je als kind vanzelf terughoudender." Niet gehoord worden kan leiden tot machteloosheid, eenzaamheid en wantrouwen.
Zo heeft het steeds 'verplaatst worden’ diepe sporen bij Dwayne (19) achtergelaten. Wat er precies werd gezegd toen hij op 4-jarige leeftijd voor het eerst uit huis geplaatst werd weet Dwayne niet meer. Maar dat hij door 2 politieagenten in uniform uit school opgehaald werd vergeet hij nooit. Sindsdien is hij 11 keer verplaatst en hij kan zich niet herinneren dat iemand hem ooit naar zijn mening of gevoelens heeft gevraagd: “Er werd gewoon aangegeven: we hebben een gezin voor je gevonden”.
Dat veranderde toen hij bij Arjan en Tess kwam wonen, waar openheid en eerlijkheid vanzelfsprekend zijn. Het kostte tijd en oprechte openheid van zijn pleegouders voordat Dwayne zich veilig genoeg voelde zich weer open te stellen: “Ik was niet iemand die van nature veel sprak over gevoelens. Hier wordt er echt naar je geluisterd. Dan ontwikkel je vanzelf dat je meer deelt en je mening geeft. Praten heb ik hier geleerd.”
Als hulpverlener een pleegkind en -gezin ondersteunen
Hoe kun je als hulpverlener een pleegkind en gezin het beste ondersteunen? Door er echt te zijn. Neem de tijd om met een kind te zitten en te vragen hoe het gaat, waar het tegenaan loopt en wat je kunt doen. Luister oprecht. Bespreek ook met pleegouders hoe zij kunnen bouwen aan een veilige vertrouwensband met het pleegkind.
In het artikel benadrukt ook pleegouder Arjan dit belang: "Dwayne had tijd nodig om te herstellen en ons te vertrouwen. Als je wilt dat je pleegkind eerlijk en open is, moet je dat zelf ook zijn. Ik vertelde hem bijvoorbeeld over mijn eigen jeugdzonden. We hebben geen geheimen voor elkaar." Die openheid gaf Dwayne de veiligheid en vertrouwen om zich te uiten, zonder bang te zijn voor zijn plek in het gezin. Niet voor niets laten Arjan en Dwayne binnenkort samen een tattoo zetten met de woorden Truth en Trust.
Lees het artikel in Thuismakers
Artikel 'De stem van het pleegkind'
Podcast
Luister voor nog meer verdieping over dit onderwerp naar de podcast van Levvel over de stem van het pleegkind:
Podcast 'De stem van het (pleeg)kind'