Kijk naar mijn leven om het delict heen

De Levvel teams van de Forensische Formatie en de Intensieve Forensische Aanpak (IFA) werken nauw samen. Samen gaan ze op jongeren en hun gezin af. Zoals bij Omar (16) en zijn vader, die begeleid worden door Mohammed Moumane en Mohamed Salihi, die onderling ook veel contact hebben. De straat, het gezin, de school: al die gebieden beïnvloeden elkaar, en zo is ook de hulp georganiseerd.

Omar – geboren in Syrië, opgegroeid in Dubai, verhuisde op zijn elfde met zijn ouders, broertje en zussen naar Nederland – vertelt: ‘In 2020 ging het mis. Ik was al lange tijd de hele dag buiten met foute vrienden. Het gaf veel stress. Voor mijzelf, ik zou blijven zitten in de derde klas, en voor mijn familie, die maakte zich veel zorgen. Ik was er moe van. Vanwege het voorbereiden van een overval kreeg ik toen door de rechter hulp van Levvel opgelegd.'

Omar kreeg door de rechter Intensieve Forensische Aanpak* (IFA) opgelegd. Vanuit IFA werd de Forensische Formatie** betrokken om in samenwerking met JBRA de relatie tussen Omar en zijn ouders te herstellen.

Omar: ‘Er zijn twee mensen die mij nu helpen: IFA-coach Mohammed Moumane, hij is er voor mij. Hij denkt met mij mee over hoe ik nieuwe politie-justitiecontacten kan voorkomen. Hij laat me nadenken over de keuzes die ik heb gemaakt in het verleden en welke gevolgen deze hebben gehad. En denkt mee over de keuzes waar ik nu voor sta. Bijvoorbeeld over de vrienden met wie ik omga. Hij praat met mij en zegt dan: ‘Ik verplaats me nu in jou. Wat levert het jou op en wat kost het je?’ Geld krijg ik thuis genoeg, wij hebben geen financiële problemen. Ik deed het vooral om erbij te horen. We hebben elkaar de afgelopen tijd steeds beter leren kennen en hebben het ook veel over waar mijn talenten liggen en waar ik nog beter in zou kunnen worden.'

Moumane: ‘Ik zie Omar zijn talenten, ik geloof in hem. Ik duik in zijn leefwereld. Ken zijn vrienden, ga met hem mee sporten. Onze gesprekken zijn vaak in de auto, dat is als het ware mijn kantoor. Het is een prima setting om ‘on the job’  coachende gesprekken te voeren met jongeren en uitvoering te geven aan de gedragscognitieve interventies uit onze methodiek. Ik ben flexibel, ga naar waar hij wil dat ik kom. Ben bereikbaar, ook in de avond en in het weekend. Als hij zijn telefoon niet opneemt of reageert op whatsapp, weet ik waar hij is. Ik rijd erheen, veroordeel hem niet, maar zeg: ‘Hé ik was ongerust, zullen we morgen 15.00 uur bij jou thuis afspreken?’

'Ik zeg niet tegen Omar: doe dit, doe dit niet. Ik leer hem de juiste keuzes maken. Terugblikkend op de overval waarvoor hij is veroordeeld bespreek ik met hem: ok je hebt er 380 euro verdiend, na aflossing van je straatschuld hield je daar nog 50 euro van over. Maar ook een taakstraf, een strafblad en boze ouders. Wat heeft het je nou opgeleverd? Ik ben steeds bezig met jongeren om hen zelf tot bepaalde inzichten te laten komen.'

'Omar had een ‘talent’, hij zette het alleen verkeerd in. Hij stal brommers, haalde ze helemaal uit elkaar, en kon ze weer als nieuw in elkaar zetten. Daar zijn we mee aan de slag gegaan. Nu koopt hij brommers in, knapt ze op en verkoopt ze weer. Hij werkt in de garage van zijn vader.' Moumane geeft aan dat hij altijd op zoek is naar talenten bij de jongeren. Zo heeft hij nu een jongere in begeleiding die heel goed kan plannen en organiseren: 'In zijn vriendengroep was hij degene die de criminele activiteiten plande. Nu volgt hij een opleiding waarin planning en organiseren een belangrijk onderdeel is van het onderwijsprogramma.'

Omar: ‘Het verschil met andere hulp? Nou, anderen vroegen alleen naar het delict: wat heb je precies gedaan, waarom? Je moet stoppen. Dat heeft geen zin en dat klinkt heel makkelijk, maar het is ingewikkeld. Veel mensen weten niet hoe het werkt op straat. Het waren geen leuke vragen voor mijn ouders. Je komt niet dichter bij elkaar, je schaamt je alleen maar. En dan moest ik die gesprekken ook nog vertalen voor mijn vader. Dat deed ik natuurlijk maar half. Nee, het is beter om te kijken naar mijn leven om het delict heen.’

‘Ik praatte nooit met mijn vader over wat er op straat gebeurt, of over vrienden en criminaliteit. Dat taboe is met hulp van Mohamed Salihi doorbroken (systeemtherapeutisch werker en therapeut relationele gezinstherapie, red.). Hij spreekt Arabisch, net als mijn vader. We zitten vaak met z’n drieën en hij vraagt dan: 'Wat vind je dat Omar goed doet en wat niet?' Het praat veel makkelijker als er iemand bij zit. Ik weet van veel dingen helemaal niet wat mijn vader vindt. Via Mohamed Salihi wordt dat duidelijk. Ik zag toen ook hoe verdrietig mijn vader was. Onze relatie is opener geworden.'

Mohammed Moumane vertelt over hoe de kloof tussen thuis – zijn ouders wisten niet veel van het straatleven van Omar – en buiten wordt verkleind. Hij heeft hiervoor de hulp van zijn collega Mohammed Sahli bij de Forensische Formatie ingeroepen. ‘De matching is belangrijk: ik overwoog en sprak met hen: wie kan het beste aansluiten bij dit gezin en bij de jongere? Dankzij de korte lijnen met de Forensische Formatie kon Mohammed snel aan de slag en kon ik hem introduceren bij dit gezin. Deze laagdrempeligheid leverde op dat Mohammed snel een persoonlijkheidsonderzoek bij Omar kon doen, waardoor we wisten hoe we het beste met hem verder konden. Mohamed Salihi en ik hebben vaak contact. We praten samen over: wat gaat goed, wat valt op tijdens huisbezoeken, hoe vertaal je wat Omar in de systeemtherapie leert naar het leven op straat? Zo versterken we elkaar.’

'Omar's vader beloofde hem: als je je MBO-Niveau 4 diploma haalt, en het goed gaat op straat, krijg je een scooter. Dat lukte, Omar werd beloond met een mooie Vespa. Vrijwel meteen werd aangehouden door de politie, ze wilden weten hoe hij aan die brommer kwam. Omar kon de papieren laten zien, hij mocht doorrijden. Op zaterdagavond stuurde hij mij een trotse foto van zijn Vespa. Ik reageerde enthousiast: ‘Wauw! Waar ben je? Dan kom ik naar je toe’. Niet per se om de brommer te zien, maar om met hem te praten: ‘Vriend wat kost ie?’ ‘3000 euro, er zit een alarm op, een goed slot.’ Ik vraag hem waarom. ‘Zodat hij niet gestolen wordt.’ ‘Vriend, kan jij beseffen welk gevoel je bij iemand teweeg hebt gebracht van wie jij vroeger de brommers stal.’ Ik breng jongeren zoals Omar voor andere keuzes. Een jongere helpt zichzelf, bepaalt zijn koers.'

'Omar is nu een soort rolmodel voor andere jongens die verkeerde pad op dreigen te gaan. Jongens kennen elkaar uit hun wereldje, ik moest laatst de groeten doen van Omar aan een vriend van hem die ik ook begeleid. Die vriend wilde wel een keer mee naar Omar z’n werkplaats, wat Omar prima vond. Zijn vriend ziet hoe het met hem gaat, Omar kan vertellen hoe het met hem gaat. Misschien dat de gemeente Omar ook wil inzetten als rolmodel.'   

'Mijn contact met Omar lukt alleen als het thuis ook goed gaat. Mijn collega Mohamed Sahili kijkt vanuit systeemgericht werken naar het contact tussen Omar en zijn vader. Sahili spreekt Arabisch, heeft dezelfde culturele achtergrond, religie, vraagt naar Syrië. Hij maakt op deze manier contact en werkt aan herstel van de gezinsrelaties: hoe kunnen vader en zoon samen communiceren? Als Omar nu in een moeilijk situatie komt, kan hij dat met zijn vader bespreken.’

Vanwege zijn privacy is Omar een gefingeerde naam.

* IFA biedt outreachende ambulante begeleiding aan jongeren tussen de 14 en 23 jaar met een gemiddeld tot zeer hoog risico op recidive.

** De Forensische Formatie biedt (jeugd-ggz) behandeling voor jongeren tussen de 12 en 23 jaar met een (dreigende) forensische ontwikkeling, en hun directe leefomgeving.