Hoe trauma onzichtbaar kan blijven bij jongeren met een lvb

Jongeren met een licht verstandelijke beperking (lvb) hebben vaak veel meegemaakt, maar praten daar niet altijd over. Schaamte, angst en vermijdend gedrag maken dat trauma bij deze groep vaak onzichtbaar blijft. Toch kan passende behandeling veel verschil maken. Het verhaal van Mo laat zien hoe belangrijk dat is. Zoals hij zelf zegt: ’Ik heb een andere gebruiksaanwijzing.’

Mo is een gefingeerde naam. Ook zijn er wat gegevens gewijzigd of weggelaten ten behoeve van het bewaken van de anonimiteit van deze jongere.

Mo’s verhaal: een jongen met een verborgen geschiedenis

Mo (20) is een jongen met een lvb die jarenlang op het Kamer Trainingscentrum van Levvel1 woonde waar jij ook dagbesteding volgde. Hij leek vooral een vrolijke jongen, die met grapjes moeilijke situaties uit de weg ging. Pas toen hij individuele therapie van Esther Bontekoe (Levvel) kreeg, durfde hij stukje bij beetje te vertellen over de traumatische gebeurtenissen in zijn jeugd. Alsof er in zijn hoofd een deurtje was opengezet. Maar hij vond het zichtbaar moeilijk om te delen, omdat hij dit zijn hele leven voor iedereen verborgen had gehouden. 

Wat eerst niet opviel, viel nu opeens op zijn plek. Het blowen, de slaapproblemen, zijn negatieve zelfbeeld en zijn vermijdende gedrag: het bleek allemaal onderdeel te zijn van heftige, onverwerkte ervaringen. Het clowneske gedrag wat hij liet zien, was zijn coping geworden, zodat niemand zou merken wat er werkelijk in hem omging.

Samen op zoek naar de juiste aanpak

Esther Bontekoe vertelt: ’Mo had in het verleden al EMDR* gehad bij een andere instelling, maar dat had volgens hem alleen ’het topje van de ijsberg’ aangeraakt. Toen hij bij Levvel opnieuw openlijk over zijn ervaringen ging praten, kwamen ook steeds meer nieuwe herinneringen naar boven. Zelf kwam hij met zijn eigen diagnose complex trauma, nadat hij hier filmpjes over had gezien op TikTok en YouTube. In overleg met de betrokken Kinder- & Jeugdpsychiater, hebben we een CAPS-CA* afgenomen, die dit bevestigde.’

Omdat Mo geen vertrouwen had in opnieuw EMDR adviseerde Levvel’s kennisnetwerk Trauma & Gehechtheid om te starten met TF-CBT* (trauma-focused cognitive behavioral therapy) met een traumatherapeut. Daarin schrijft de jongere het eigen traumaverhaal op en leest dit voor aan iemand uit diens netwerk. Voor Mo bleek dat ingewikkeld: hij wilde dit verhaal met niemand uit zijn omgeving delen. Daarom sprak Esther met hem af dat hij dit met haar kon doen. 

Maatwerk, geduld en samenwerking

Traumatherapeut Semra Tunc werkte tijdens het traject nauw samen met Esther Bontekoe. Het traject vergde van hen veel geduld, samenwerken en creativiteit. Mo had een sterke neiging tot vermijden: hij blokkeerde, raakte overstuur of stopte met schrijven, zodra de herinneringen te dichtbij kwamen of te intens werden. Ook voor de therapeuten was het een uitdaging: Semra Tunc had geen ervaring met jongeren met een lvb en Mo had, zoals hij zelf zei: ’een bijzondere gebruiksaanwijzing’. Daarom pasten ze de behandeling aan op Mo’s tempo en mogelijkheden.
 

Traumabehandelaar Semra Tunc:

’Voordat de behandeling begon, kreeg ik te horen: Mo is een grote jongen met een grote mond en een klein hart. Hij test je uit als therapeut. Met lelijke opmerkingen en grapjes kijkt hij of je hem accepteert of afwijst. Hoe ‘lelijker’ zijn grappen, hoe meer hij je eigenlijk mag.

Het was heel fijn dat hij al een vaste therapeut had: Esther. Zij kende hem goed, wist precies hoe hij in elkaar zat, en kon hem uitdagen én steunen tegelijk. Esther gaf hem vertrouwen en hielp hem om de behandeling aan te durven. Ook kon hij bij haar terecht voor dagelijkse dingen en struggles. Dat gaf mij als traumatherapeut de ruimte om me volledig te richten op zijn trauma. We stemden veel met elkaar af en ook spraken we samen met Mo, bijvoorbeeld als hij een terugval had of moeilijke stappen moest zetten.

Wat hielp in dit traject? De samenwerking tussen ons als therapeuten. Geduld. Hem uitleg geven over wat er gebeurt. Niet forceren, maar hem zelf de regie geven. Vertrouwen uitstralen. Humor gebruiken. En hem de ruimte geven om zijn hart te luchten over alles wat hem bezighield. Zo kon hij in zijn eigen tempo zijn verhaal vertellen.’

Zorg op maat: wat we hebben geleerd

Uiteindelijk lukte het om samen met Mo zijn verhaal op papier te krijgen en te werken aan zijn traumaverwerking. Zijn klachten namen sterk af en hij kijkt nu met tevredenheid terug op het traject. De relatie met zijn ouders blijft ingewikkeld, maar hij kan nu beter zien waar hij zelf invloed op heeft en raakt minder snel getriggerd.

Dit traject met Mo vroeg veel van hem én van de therapeuten. Het vroeg lef om uit te proberen, aandacht om te blijven luisteren en geduld om kleine stappen te waarderen. En vooral om samenwerking op te zoeken tussen disciplines en met de jongere zelf. Voor ons blijft het een les: maatwerk betekent soms ook ongemak en onzekerheid verdragen, lef tonen en blijven zoeken naar wat voor die ene jongere werkt.