Trauma laat bij kinderen en jongeren vaak diepe sporen na - niet alleen in gedrag en relaties, maar ook in het brein. In een interview met PsyExpert legt prof. dr. Ramón Lindauer, hoogleraar en kinder- en jeugdpsychiater (Levvel) uit waarom écht begrijpen wat trauma doet cruciaal is voor effectieve hulp. Wat werkt echt voor deze kinderen en hun gezinnen?
Trauma en gehechtheid: onlosmakelijk verbonden
“De ouder zou de bron van veiligheid moeten zijn, maar is soms ook de bron van gevaar,” legt Ramón uit. Dat maakt traumabehandeling extra complex, zeker wanneer onveiligheid al vanaf jonge leeftijd speelt. Ook bij trauma’s buiten het gezin, zoals seksueel misbruik of pesten, kunnen kinderen zich onveilig blijven voelen, zelfs in een ogenschijnlijk veilige omgeving. “Het is niet genoeg dat het veilig ís in een pleeggezin,” zegt Ramón, “een kind moet zich ook veilig vóelen.”
Daarom is Ramón voorstander van het trainen van ouders en pleegouders in trauma-sensitief opvoeden. Het gaat volgens Lindauer om ‘opvoeden plus’: opvoeden met oog voor de impact van trauma en de behoefte aan herstel.
Behandeling met én rondom het gezin
Behandelvormen waarin traumaverwerking en gezinsbegeleiding samenkomen worden dan ook vaak toegepast. Denk aan Traumagerichte Cognitieve Gedragstherapie voor kinderen en jongeren met PTSS (TF-CBT) of IGTK (Integratieve Gehechtheidsbevorderende Traumabehandeling voor Kinderen), waarin het hele gezin samen werkt aan herstel.
“Wat je probeert,” aldus Ramón, “is dat kinderen en ouders leren praten over moeilijke dingen, op een manier die ze aankunnen.” Kinderen leren dat ze steun kunnen vragen, ook bij nieuwe stressvolle gebeurtenissen. “Je legt een fundament voor veerkracht.”
Onderzoek: wat werkt níet
In de aanpak van Levvel staat onderzoek centraal. “Ik ben eigenlijk niet eens zo geïnteresseerd in wanneer een behandeling wél werkt,” zegt Ramón, “maar vooral wanneer die níet werkt. En wat we dan kunnen doen.” Zo bleek bij PCIT (Parent Child Interaction Therapie) dat veel ouders, vooral moeders met depressieve klachten, uitvielen. De oplossing: PCIT home – dezelfde interventie, maar dan bij gezinnen thuis. Het resultaat: een forse daling in uitval.
Daarnaast loopt er nu een studie naar een kortdurende intensieve behandelvorm voor jongeren, waarbij zij dagelijks traumatherapie krijgen, gecombineerd met ouderbegeleiding. “Dit onderzoek loopt bij verschillende instellingen in Nederland, en ook op Bonaire. We zijn nu heel benieuwd naar de effecten van zo’n intensieve traumabehandelingweek, en bij welke jongeren het wel en niet werkt.”
Oefenen in VR: een nieuwe manier van leren
Technologie speelt een steeds grotere rol in de zorg. Binnen Levvel is er onderzoek naar de inzet van virtual reality (VR) als aanvulling op behandeling. Ouders kunnen in een veilige virtuele omgeving oefenen met opvoedsituaties die zij spannend of moeilijk vinden. Door een VR-bril zien ze een kind dat lijkt op hun eigen kind, in herkenbare situaties. “Je verstevigt daarmee hun opvoedvaardigheden en geeft meteen feedback op hoe ze het aanpakken,” legt Ramón uit.
Van bescherming tot herstel
Ook veerkracht wordt onderzocht: waarom ontwikkelen sommige jongeren géén klachten na trauma? In het DREAMS-consortium worden jongeren gevolgd om psychische problemen, en risico- en beschermende factoren in kaart te brengen. Eén inzicht is glashelder: “Sociale steun is de grootste beschermende factor die we kennen. Van ‘ik’ naar ‘wij’. Dat geldt voor kinderen, ouders, maar ook voor ons als professionals.”
Over Ramón Lindauer
Prof. dr. Ramón Lindauer is hoogleraar Kinder- en Jeugdpsychiatrie bij het Amsterdam UMC en directeur Academische Werkplaats Kinder- en Jeugdpsychiatrie bij Levvel. Ook werkt hij als kinder- en jeugdpsychiater bij Levvel, is hij bestuurslid bij het Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie en voorzitter van de afdeling Kinder- en Jeugdpsychiatrie van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie.
Meer weten?
Bekijk het volledige interview:
Interview PsyExpert met Ramón Lindauer
Meer lezen over PsyExpert:
PsyExpert